نامگذاری خیابان‌ها و محلات هر شهر

نامگذاری خیابان‌ها و محلات هر شهر خود بیانگر بخشی از فرهنگ و تاریخ آن محل است، به ویژه نام‌هایی که توسط مردم انتخاب شده و براساس واقعیت‌های اجتماعی و تاریخی شکل گرفته ‌است.

نامگذاری خیابان‌ها و محلات هر شهر خود بیانگر بخشی از فرهنگ و تاریخ آن محل است، به ویژه نام‌هایی که توسط مردم انتخاب شده و براساس واقعیت‌های اجتماعی و تاریخی شکل گرفته ‌است. اما با تغییر نام‌ها و نسل‌ها به تدریج این فرهنگ و تاریخ نیز به فراموشی سپرده می‌شود. از این گذشته تغییر نشانه‌ها و ساختمان‌ها و معماری‌ها نیز به این فراموشی سرعت می‌بخشند. اکنون یادآوری برخی از این نام‌ها و عنوان‌ها خالی از لطف نیست. شهر تهران از این سوابق و پیشینه‌های تاریخی بسیار دارد. برخی از آن عناوین و سوابق چنین است:

آجودانیه

آجودانیه در شرق نیاوران قرار دارد و تا اقدسیه ادامه پیدا می‌کند. آجودانیه متعلق به رضاخان اقبال‌السلطنه وزیر قورخانه ناصرالدین‌شاه بوده، او ابتدا آجودان مخصوص شاه بوده است.

اقدسیه

نام قبلی اقدسیه (تا قبل از 1290 قمری) حصار ملا بوده است. ناصرالدین‌شاه زمین‌های آنجا را به باغ تبدیل و برای یکی از همسران خود به نام امینه اقدس (اقدس‌الدوله) کاخی ساخت و به همین دلیل این منطقه به اقدسیه معروف شد.

پل رومی

پل رومی در واقع پل کوچکی بوده که دو سفارت روسیه و ترکیه را به هم متصل می‌کرده است. عده‌ای هم معتقدند که نام پل از مولانا جلال‌الدین رومی گرفته ‌شده است‌.

جوادیه (در جنوب تهران)

بسیاری از زمین‌های جوادیه متعلق به آقای فرد دانش بوده است که اهالی محل به او جواد آقا بزرگ لقب داده بودند. مسجد جامعی نیز توسط جواد آقا بزرگ در این منطقه بنا نهاده شده است که به نام مسجد فردانش هم معروف است.

پل چوبی

قبل از اینکه شهر تهران به شکل امروزی خود درآید، دور شهر دروازه‌هایی بنا شده بود تا دفاع از شهر ممکن باشد. یکی از این دروازه‌ها، دروازه‌شمیران بود با خندق‌هایی پر از آب در اطرافش که برای عبور از آن‌، از پلی چوبی استفاده می‌شد. امروزه از این دروازه و آن خندق پر از آب اثری نیست‌، اما این محل همچنان به نام پل چوبی معروف است.

جماران

زمین‌های جماران متعلق به سیدمحمدباقر جمارانی از روحانیون معروف در زمان ناصرالدین‌شاه بوده است. برخی از اهالی معتقدند در کوه‌های این محله از قدیم مار فراوان بوده و مارگیران برای گرفتن مار به این ده می‌آمدند و دلیل نامگذاری این منطقه نیز همین بوده است و عده‌ای هم معتقدند جمر و کمر به معنی سنگ بزرگ است و چون از این مکان سنگ‌های بزرگ به دست می‌آمده ‌است‌، آنجا را جمران‌، یعنی محل به‌دست آمدن جمر نامیده‌اند.

داودیه (بین میرداماد و ظفر)

میرزا آقاخان نوری صدراعظم این اراضی را برای پسرش‌ میرزا داودخان‌ خرید و آن را توسعه داد. این منطقه در ابتدا ارغوانیه نام داشت و بعدها به دلیل ذکر شده داودیه نام گرفت‌.

درکه

اگرچه هنوز دلیل اصلی نامگذاری این محل مشخص نیست اما برخی آن را مرتبط به نوعی کفش برای حرکت در برف که در این منطقه استفاده می‌شده و به زبان اصلی درگ نامیده می‌شده است، دانسته‌اند.

دزاشیب (نزدیکی تجریش)

روایت شده است که قلعه بزرگی در این منطقه به نام آشِب وجود داشته است و در گذشته نیز به این منطقه دزآشوب و دزج سفلی و در لهجه محلی ددرشو می‌گفتند.

زرگنده

احتمالاً دلیل نامگذاری این محل کشف سکه‌ها و اشیای قیمتی در این محل بوده است. در گذشته این منطقه ییلاق کارکنان روسیه بوده است.

سیدخندان

سیدخندان پیرمردی دانا و البته خنده‌رو بوده که پیشگویی‌های او زبانزد مردم بوده است. دلیل نامگذاری این منطقه نیز احترام به همین پیرمرد بوده است. البته بعدها نام سیدخندان بر ایستگاه اتوبوسی در جاده قدیم شمیران هم اطلاق می‌شده است.

شمیران

نظریات مختلفی درباره نام شمیران وجود دارد. یکی از مطرح‌ترین دلایل عنوان شده ترکیب دو کلمه سمی یا شمی به معنای سرد و ران به معنای جایگاه است و در واقع شمیران به معنای جای سرد است. به همین ترتیب نیز تهران به معنای جای گرم است. همچنین در نظریه دیگری به دلیل وجود قلعه نظامی در این منطقه به آن شمیران می‌گفتند و همچنین برخی نیز معتقدند ‌ یکی از 9 ولایت ری را شمع ایران می‌گفتند که بعدها به شمیران تبدیل شده است.

شهرک غرب

دلیل اینکه این محله به نام شهرک غرب معروف شد ساخت مجتمع‌های مسکونی این منطقه با طراحی و معماری مهندسان امریکایی و مانند مجتمع‌های مسکونی امریکایی بوده و در گذشته نیز محل اسکان بسیاری از خارجی‌ها بوده است.

فرمانیه

در گذشته املاک زمین‌های این منطقه متعلق به کامران‌میرزا نایب‌السلطنه بوده است و بعد از مرگ وی به عبدالحسین میرزا فرمانفرما فروخته شده است.

فرحزاد

این منطقه به دلیل آب و هوای فرح‌انگیزش به همین نام معروف شده است.

قلهک

کلمه قلهک از دو کلمه قله و ک‌ تشکیل شده است که قله معرب کلمه کله‌، مخفف کلات به معنای قلعه است‌. عقیده اهالی بر این است که به دلیل اهمیت آبادی قلهک که سه‌راه گذرگاه‌های لشگرک‌، ونک و شمیران بوده است‌، به آن (قله- هک) گفته شده است‌.

کامرانیه

زمین‌های این منطقه ابتدا به میرزا سعیدخان‌، وزیر امور خارجه‌ تعلق داشت، و سپس کامران میرزا پسربزرگ ناصرالدین شاه‌، با خرید زمین‌های حصاربوعلی‌، جماران و نیاوران‌، اهالی منطقه را مجبور به ترک زمین‌ها کرد و سپس آنجا را کامرانیه نامید.

گیشا

نام گیشا که در ابتدا کیشا بوده است برگرفته از نام دو بنیانگذار این منطقه (کینژاد و شاپوری) است.

منیریه (ولیعصر)

منیریه در زمان قاجار یکی از محله‌های اعیان‌نشین تهران بوده و گفته شده نام آن از نام زن کامران‌میرزا، یکی از صاحب‌‌منصبان قاجار، به نام منیر گرفته شده ‌است.

محمودیه (بین پارک‌وی تا تجریش یا خیابان ولیعصر تا ولنجک)

در این منطقه باغی بوده است که متعلق به حاج میرزا آقاسی بوده است و چون نام او عباس بوده آن را عباسیه می‌گفتند. سپس علاءالدوله این باغ بزرگ را از دولت خرید و به نام پسرش‌، محمودخان احتشام‌السلطنه‌، محمودیه نامید.

نیاوران

نام قدیم این منطقه گردوی بوده است و برخی معتقدند در زمان ناصرالدین شاه نام این ده به نیاوران تغییر کرده است به این ترتیب که نیاوران مرکب از نیا (حد، عظمت و قدرت‌)؛ ور (صاحب‌) و ان‌ علامت نسبت است و در مجموع یعنی کاخ دارای عظمت‌.

ونک

نام ونک تشکیل شده است از دو حرف ون به نام درخت و حرف ک که به صورت صفت ظاهر می‌شود.

یوسف‌آباد

منطقه یوسف‌آب