روزی که «آصف شوکت» همسر خواهر بشار اسد رئیس جمهوری سوریه و ۳ تن از مسئولان بلندپایه نظام این کشور ترور شدند، این عملیات، ضربه‌ای سخت به نظام اسد به شمار آمد و امتیازی برای اپوزیسیون محسوب شد. اما روزنامه آمریکایی وال استریت ژورال، با انتشار آنچه «حقایق جدید» نامیده، نظام اسد یا دستکم جریانی در آن را مسئول این ترور معرفی کرده است. در چهارمین روز از آغاز حملات مخالفان اسد به دمشق پایتخت سوریه، انفجاری در یکی از دفترهای سازمان امنیت ملی روی داد که به کشته شدن آصف شوکت و سه تن از مسئولان بلندپایه نظام انجامید. این انفجار ژوئیه ۲۰۱۲ روی داد و نقطه عطفی در تاریخ بحران سوریه به شمار آمد؛ اما به سرنگونی نظام اسد نینجامید.

شکاف میان خانواده اسد و جناح دیگری در نظام

روزنامه وال استریت ژورنال نوشته است که برای انفجار، از داخل نظام حاکم برنامه ریزی شده بود. برای این ادعا، این روزنامه آمریکایی به گفته‌های ۲۰ تن از مسئولان کنونی و سابق نظام، رهبران اپوزیسیون، فعالان و سیاستمدارانی از کشورهای همسایه سوریه که با اسد ارتباط دارند، استناد کرده است. آن‌ها می‌گویند که انفجار از شکاف میان خانواده اسد و همپیمانان تندروی آن از یک طرف و مسئولانی که در پی مذاکره با اپوزسیون هستند از طرف دیگر، ناشی شد. پذیرفتن این نظریه، نشان دهنده جو حاکم بر نزدیکان رئیس جمهوری سوریه را نشان می‌دهد که برای حفظ قدرت به هر بهایی تلاش می‌کنند. روزنامه آمریکایی نوشته است که تلاش‌هایش برای مصاحبه با بشار اسد و شماری از مسئولان بلندپایه امنیتی سوریه، بی‌نتیجه ماند.

مناف طلاس، اسد را متهم می‌کند

از سویی مناف طلاس ژنرال سابق سوری معتقد است که نظام با انفجار ارتباط داشت. طلاس دو هفته پیش از کشته شدن آصف شوکت، از نظام اسد اعلام جدایی کرده بود. اعلام جدایی او از نظام پس از آن روی داد که محافظانش ۶ بمب کار گذاری شده در ورودی دفترش را یافتند. او نظام را به تلاش برای کشتنش متهم کرد. طلاس می‌گوید که او و شوکت جزو جریانی بودند که می‌گفتند باید با تمام مخالفان غیر نظامی و نظامی نظام، گفت‌و‌گو کرد؛ مساله‌ای که با موضع اسد و فرماندهان امنیتی‌اش، در تضاد است. طلاس که هم اکنون در پاریس زندگی می‌کند، می‌گوید: «بشار هیچ‌گاه در پی انجام اصلاحات جدی و معتبر نبود، به جای آن، ویران کردن کشور را انتخاب کرد». او می‌افزاید: «کشور را به ایرانی‌ها فروخت». به گفته افرادی از نیروهای امنیتی سوریه و شبه نظامیان هوادار نظام، انفجاری که به کشته شدن آصف شوکت و چهار فرمانده بلندپایه امنیتی انجامید، در‌ها را برای ایران، همپیمان منطقه‌ای اسد و حزب الله لبنان برای ایفای نقشی بزرگ‌تر در دفاه از نظام گشود. تنها طی چند هفته، شبه نظامیان شیعه خارجی، به سوریه سرازیر شدند و به شبه نظامیان محلی که از سوی ایران و حزب الله برای پشتیبانی از ارتش سوریه آموزش دیده‌اند، پیوستند. سفارت جمهوری اسلامی ایران در دمشق و سخنگوی حزب الله در بیروت نیز از انجام مصاحبه با روزنامه وال استریت ژورنال درباره این موضوع، خودداری کردند. از سویی، یکی از فعالان برجسته اپوزیسیون سوریه می‌گوید که محال بود مخالفان آن هنگام بتوانند چنین عملیاتی طرح ریزی و اجرا کنند. این فعال که هم اینک در ترکیه زندگی می‌کند، افزود: «اگر آن هنگام از من می‌پرسیدی، دروغ می‌گفتم و تاکید می‌کردم که نیروهای قهرمان اپوزیسیون، دست به این عملیات زدند. اما الان می‌توانم بگویم: ما آن هنگام در حال یاد گرفتن بودیم.» او در عین حال تاکید می‌کند که انفجار، باعث بالا رفتن روحیه مخالفان شد اما در عین حال، بسیاری از علوی‌ها، بر گرد نظام متحد شدند.

اعدام به خاطر مخالفت با شلیک به سمت معترضان

پیش‌تر، طلاس مسئول واحدی از ۳۵۰۰تن از نیروهای گارد ریاست جمهوری بود که مسئولیت حمایت از اسد و پایتخت را بر عهده داشتند. او می‌گوید که حدود ۳۰۰ تن از نیرو‌هایش به شهر دوما برای کمک در کنترل تظاهر کنندگان، فرستاده شدند. طلاس می‌افزاید که شماری از نیرو‌هایش به دلیل مخالفت با شلیک آتش به سمت معترضان، اعدام شدند. او می‌گوید که یکی از بهترین افسرانش پس از بازگشت از دوما، درخواست استعفا کرد «اما به او گفتم: صبور باش رئیس جمهور قول حل و فصل مساله را ظرف سه هفته داده است». اما این افسر روز پس از آن خودکشی کرد.

کشته شدن شوکت همزمان با سفر قاسم سلیمانی به دمشق

دسامبر ۲۰۱۱، آصف شوکت به دیدن دو تن از فرماندهان دستگاه‌های امنیتی به حمص، سومین شهر بزرگ سوریه رفته بود تا با فعالان اپوزسیون، بازرگانان و رهبران دینی و محلی، دیدار و گفت‌و‌گو کنند. شاهدان می‌گویند که شوکت بیش از دیگران، به طرح آتش بس که درباره آن بحث و تبادل نظر می‌شد، توجه داشت. با وجود اینکه توافقی حاصل نشد، اما شوکت اصلاحاتی بر طرح اعمال کرد همچون دادن اجازه به آمبولانس‌ها به انتقال کشته شدگان و زخمی‌ها؛ مساله‌ای که بعد‌ها از سوی تندروهای نظام منع شد. طلاس می‌گوید که از قدرت شوکت اندکی پس از بازگشت از حمص کاسته شد «و هنگامی که بر حفظ اختیارات خود اصرار کرد، تنش واقعی شروع شد.» ولید جنبلاط رهبر دروزی‌های لبنان نیز با اشاره به نظام اسد در این باره گفت: «به نظرم آن‌ها او را کشتند زیرا از او می‌ترسیدند.» طلاس تاکید می‌کند روزی که آصف شوکت کشته شد، قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس ایران در دمشق حضور داشت.